Strona główna Publikacje Nauczyciele Uczniowie Osiągnięcia Informatyka |
|
Małgorzata Cichocka „O technikach dramowych oraz ich roli w przygotowaniu ucznia klasy IV do odbioru tekstu poetyckiego.”
Poezja jest nieodłącznym elementem nas samych. Zawiera to wszystko, czego nie posiada nauka: metaforykę myśli, osobistą sferę odczuć i przeżyć czy indywidualne doświadczenie człowieka. O poezji pięknie pisze A. Kamieńska:„ Poezja jest dialogiem. Choćby była w założeniu monologiem, jest wówczas dialogiem z samym sobą, Bogiem, z życiem, ze śmiercią. Jest próbą powiedzenia czegoś komuś.”[1] Kontakt z liryką, wymaga intelektualnej koncentracji, gry wyobraźni i rozbudzonej wrażliwości, które to wartości może zaoferować dziecku szkoła podstawowa, stanowiąca wstępny etap pracy dziecka z tekstem poetyckim i jednocześnie etap będący swoistym zaproszeniem do czytania wierszy. Zdaniem J., Papuzińskiej: „ Nie jest konieczne, aby dziecko poznawało całą fachową terminologię teoretycznoliteracką(...),a jedynie, aby poznało mechanizm tych literackich wynalazków, z którymi obcuje i uświadomiło sobie, z jakiego źródła pochodzą jego literackie emocje.”[2] Pracując z tekstem poetyckim na lekcji języka polskiego w klasie IV, nauczyciel często zadaje sobie pytania, co zrobić, jakie podjąć kroki i działania oraz jakich użyć metod, by dzieci, tak otwarte w tym wieku i chętnie czytające wiersze, nauczyły się obcowania z poezją, a w kolejnym etapie edukacyjnym były gotowe do dokładnej percepcji i interpretacji utworu. Wydaje się, że w tym celu należy dziecko uwrażliwić, skupić jego uwagę na tekście, pokazać mu drogę do wieloznaczności użytych słów, nauczyć czerpać radość z czytania wierszy, a przede wszystkim, nauczyć wiersze opisywać, gdyż ograniczona możliwość percepcyjna tego wieku stawia przed dzieckiem bariery komunikacyjne. W jaki sposób pomóc uczniowi pokonać tę trudność? Jednym ze sposobów jest stosowanie obok konkretyzacji werbalnej także niewerbalnej, do której należą techniki dramowe. Co jest najmocniejszą stroną dramy? Oczywiście przyjemność, jaka tkwi w zabawie, intensywność przeżycia i zaangażowania do końca, aura niezwykłości, stan napięcia i zaciekawienia,radość przeżywania wielości światów i wielości postaci oraz przekraczanie swoich realnych granic i możliwości. Drama oparta na atrybutach zabawy, dobrze zaplanowana, przeprowadzona i włączona do procesu dydaktycznego sprawia, że uczenie staje się przyjemnością.
W opracowaniu „Drama na lekcjach języka polskiego w klasach IV-VIII” spotykamy ogólną klasyfikację technik dramowych: 2)konwencje rzeźby, obrazu i filmu); 3)techniki plastyczno-manualne(rysunki, plany, makiety , przedmioty, modele, kostiumy, muzeum); 4)ćwiczenia głosowe i pisemne;[3] W tym samym opracowaniu czytamy, że dramowe techniki dydaktyczne wymagają od uczniów działania polegającego na: -wykorzystaniu zmysłów i wyobraźni, -wykorzystaniu ekspresji ciała, -wykorzystaniu rysunku i obrazu, -wykorzystaniu słowa w związku z rolą w fikcyjnej sytuacji.[4] Lekcje języka polskiego prowadzone z zastosowaniem dramy np. tańca, symulacji czy improwizacji, dają satysfakcję nauczycielowi, wyzwalają kreatywność dzieci i czynią z nich współautorów działań lekcyjnych.Techniki dramowe pozwalają prowadzić zajęcia z poezją w sposób odmienny od tradycyjnych lekcji, bo w specyficznej atmosferze klasy poprzez przeżywanie sytuacji, odkrywanie problemu i samego siebie. Dramę tworzą wszyscy uczniowie i nauczyciel. Nie ma w niej miejsca na z góry założony scenariusz. Najważniejsze są w niej: spontaniczność, improwizacja i przeżycia uczestników. Dzięki dramie lekcja przestaje być lekcją, a staje się wydarzeniem, spotkaniem z poezją. Moje doświadczenia z pracy metodą dramy skłaniają mnie do refleksji, że nie będzie ona panaceum na wszelkie niedostatki w lekcji, ale na pewno obudzi wrażliwość dziecka, uruchomi jego wyobraźnię, a także pozwoli odczuć radość z zabawy na lekcji, bo drama przecież w swej istocie jest zabawą, pozwala przekraczać granice wiedzy i czyni uczniów otwartymi i twórczymi. Uczestnictwo w dramie może wspomóc dziecko w doskonaleniu czytania ze zrozumieniem .Uczeń przykłada się do uważnej lektury tekstu, aby jego znajomość wykorzystać do budowania rzeźby , pomnika, wcielania się w rolę. W twórczym akcie, np. kiedy stosujemy symulacje sytuacji komunikacyjnych podobnych do tych z własnego życia i kierujemy procesem postrzegania przez dzieci świata, pobudzamy ich odkrywczość i sprawiamy, że dzieci powołują do życia inny jeszcze wymiar poezji. Szczególnie ważna w dramie jest jej funkcja uaktywniająca proces percepcji utworu i chęć rozmawiania o nim samym. Uczniowskie wcielanie się w rolę umożliwia identyfikację z sytuacją liryczną, bohaterem czy podmiotem lirycznym oraz ich przeżyciami. Aby jednak gra dramowa mogła spełnić swoją rolę , należy wykorzystać ją nie tylko podczas odbioru tekstu, ale także w trakcie jego lektury czy słuchania. O ileż łatwiejsza jest praca z tekstem poprzedzona silną ekspresją i wywołanymi emocjami. Gry dramatyczne możemy wykorzystać w różnorodny sposób. Może to być gra dzieci za pomocą improwizowanego dialogu, pantomima na podany temat, mogą to być żywe szarady, inscenizacje treści, improwizowane tańce, klasowe orkiestry,” żywe” obrazy ilustrujące wiersze. Twórcza zabawa na lekcji zwłaszcza zespołowa, ośmiela dzieci, pobudza ich pomysłowość, kształci umiejętność wypowiadania się za pomocą gestu, mimiki i daje równe szanse wszystkim jej uczestnikom( szczególnie dzieciom zaniedbanym intelektualnie i nieśmiałym). W swojej pracy stosuję różne formy dramy np. symulacje, gry dramatyczne na kanwie tekstu, inscenizacje improwizowane, pantomimy do czytanych wierszy, czasami śpiew i taniec. Kieruję się zasadą, iż „ Każda gra, każde ćwiczenie jest właściwym osiągnięciem.”[5] Uczenie się przez zabawę sprawia , że dziecko nie ma czasu na nudę i brak koncentracji. Co więcej , treści lekcji zapamiętuje na zawsze jak radosne wspomnienie z dzieciństwa. Oto propozycja lekcji z poezją, którą przeprowadziłam w klasie IV. Lekcja dotyczyła wiersza J. Tuwima „Dwa wiatry”. Oto propozycja lekcji, w której zastosowana technika dramy miała pozwolić dzieciom zrozumieć wiersz Cz. Miłosza „Droga”. Zajęcia rozpoczęłam od ćwiczeń relaksacyjnych, wyciszających i likwidujących napięcie,a jednocześnie rozwijających koncentrację i wyobraźnię. Zastosowałam ćwiczenie „Słuchanie”.[6] Poprosiłam uczniów, aby wygodnie usiedli i zamknęli oczy.W tym czasie czytałam im polecenia(spokojnym głosem i robiąc krótkie przerwy): „Słuchaj uważnie dźwięków dochodzących z ulicy i spróbuj je wyodrębnić....Skoncentruj się tylko na nich,tylko one cię interesują.... A teraz spróbuj wyobrazić sobie, kto lub co je wydaje... .A teraz słuchaj dźwięków, które rozlegają się w klasie. Uważnie ich słuchaj, tylko one są w tej chwili ważne... .Możesz otworzyć oczy.” Następnie poleciłam uczniom, aby zapisali na kartce wszystkie dźwięki, jakie zapamiętali oraz wszelkie z nimi skojarzenia. Uczniowie wypowiadali się sprawnie, mówili o tym, co słyszeli, co odczuwali podczas ćwiczenia, dzielili się swoimi wyobrażeniami związanymi z usłyszanymi dźwiękami. W dalszej części lekcji przeprowadziłam z dziećmi grę, która miała pomóc im w „odczytaniu” wiersza Cz. Miłosza „Droga”. W tym celu podzieliłam klasę na 5 grup. Każda z nich otrzymała ilustrację przedstawiającą drogę z zaznaczonym budynkiem szkoły i domem rodzinnym. Pozostałe elementy drogi uczniowie mieli dorysować sami. Dzieci uzupełniały ilustracje rysunkami domów, ogrodów, rysowały też zdarzenia, które zachodziły na drodze. Następnie opowiadały o tym, kto mieszka w domach z ilustracji,a kto idzie drogą do domu. Rozważały, czym się te osoby zajmują, jakie mają kłopoty,kto na nich czeka?. Wymyślanie historii było dla dzieci nie tylko grą wyobraźni, ale i świetną zabawą. Następnie zaproponowałam uczniom, aby w grupach wymyślili i przedstawili sytuację, która mogła zdarzyć się na drodze.Grupy zaprezentowały:
1. Mała dziewczynka potknęła się i upadła. Zawartość jej plecaka wysypała się na drogę. Podbiegła do niej starsza koleżanka, pomogła wstać, pozbierała książki i zeszyty. 2. Marek czeka na młodszego braciszka i odprowadza go do domu, 3. Karolina i Ania,mimo przestróg rodziców, postanowiły, że pójdą do domu na skróty .Drogę zagrodzili im dwaj nieznani chłopcy i zażądali pieniędzy.Na szczęście spłoszył ich starszy pan spacerujący z psem. 4. Nauczycielka wpisała Krysi uwagę. Dziewczynka bała się wracać do domu. Koleżanki postanowiły pójść razem z nią. 5. Dwóch starszych chłopców biło młodszego.Zauważył to nauczyciel i przybiegł z pomocą.
W swobodnej rozmowie po improwizacji, dzieci wypowiadały się na temat scenek, oceniały postępowanie bohaterów, mówiły, jak czuły się w rolach. Następnie odczytałam im wiersz Cz. Miłosza „ Droga” i zapytałam, jak poeta wyobraził sobie drogę dzieci ze szkoły do domu. Uczniowie pracowali z tekstem w tych samych grupach, a efekty pracy przedstawili na forum klasy. Lekcję przeprowadziłam w klasie, której znane są metody aktywizujące. Jeżeli jednak uczniowie nie uczestniczyli dotąd w zajęciach z zastosowaniem gier dramatycznych, należy im pomóc, zarówno w przygotowaniu jak i w prezentacji scenek. Przedstawiona powyżej lekcja jest przykładem wykorzystania technik dramowych w celu ułatwienia uczniom odbioru tekstu poetyckiego.Ćwiczenie spełniło swoją rolę, zaktywizowało dzieci, pobudziło ich do twórczego działania i sprawiło, że chętnie pracowały z tekstem poetyckim. Stosując techniki dramy na lekcjach języka polskiego, nauczyciel musi być świadom nie tylko ich zalet, ale i prawdopodobnych zagrożeń. Przede wszystkim należy unikać stosowania dramy tylko dla przyjemności uczniów, ich rodziców, czy dla własnego popisu. Nie można dopuścić też do sytuacji, gdy zabawa z dramą przesłoni nam najważniejsze cele lekcji, bo przecież musi bezwzględnie i ściśle wiązać się z procesem uczenia. Jeżeli będziemy o tym pamiętać, to stosowane przez nas formy pracy sprawią, że nasi uczniowie zdobędą więcej doświadczeń i umiejętności, a kontakt z poezją będzie dla nich nie tylko przyjemnością, ale i okazją do głębszych przemyśleń.
BIBLIOGRAFIA 1. Chomczyńska- Miliszkiewicz M., Pankowska D. Polubić szkołę. Warszawa, WSiP, 1995. 2. Dziedzic A.,Gudro M. Drama w szkole podstawowej. Kielce, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, 1998. 3. Guttmejer E. Rozumienie treści symbolicznych przez dzieci z klas IV-V. Czytanie ze zrozumieniem. Warszawa,1982. 4. Kamieńska A. Na progu słowa. Poznań, 1985. 5. Komorowska M, Ryborycka L. Gry dramatyczne a teatr dla dzieci.(W:) Sztuka dla dzieci szkolnych pod red. M. Tyszkowej,Warszawa, 1979. 6. Ogłoza E., Polański E., Szymik E. Drama na lekcjach języka polskiego w klasach IV-VIII. Kielce, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, 1997. 7. Papuzińska J. Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa, 1981. [1]A. Kamieńska : Na progu słowa, Poznań 1985,s.9 . [2] J. Papuzińska : Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa 1981,s.214. [3]E.Ogłoza,E.Polański,E.Szymik : Drama na lekcjach języka polskiego w klasach IV-VIII.Kielce1997s.12-13 [4] J.w. s.12. [5]M. Komorowska,L. Rybotycka: Gry dramatyczne a teatr dla dzieci.(w:) Sztuka dla dzieci szkolnych pod red. M. Tyszkiewicza. Warszawa 1979,s.196. [6] M. Chomczyńska-Miliszkiewicz, D Pankowska: Polubić szkołę. Warszawa 1995,s.164. |