Strona główna Publikacje Nauczyciele Uczniowie Osiągnięcia Informatyka
PRACA Z UCZNIEM O SPECJALNYCH POTRZEBACH EDUKACYJNYCH - STWIERDZONA DYSLEKSJA ROZWOJOWA
KL. IV – VI SZKOŁA PODSTAWOWA
INDYWIDUALNA OPIEKA
INNOWACJA DYDAKTYCZNA
I. WSTĘP
Do napisania innowacji skłoniła mnie sytuacja, z którą zetknęłam się w swojej praktyce nauczyciela polonisty. W klasie, w której uczę języka polskiego, znajdują się dzieci ze stwierdzoną dysleksją rozwojową.
Wiedziałam, że trzeba je traktować indywidualnie, a niepodejmowanie odpowiednich działań w stosunku do tych uczniów powoduje drugoroczność, pogłębianie się zaburzeń emocjonalnych, utrudnia dalszy rozwój i kształcenie na wyższych etapach.
Władze oświatowe zalecają, by uczniów z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi traktować w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno - wychowawczym, zarówno w zakresie wymagań, jak i oceniania. Uczniów tych w naszej szkole jest coraz więcej i należy im się pomoc fachowców. Dziecka dyslektycznego nie należy traktować jako niezdolnego, złego czy leniwego. Nie powinno się go karać i wyśmiewać, a chwalić i nagradzać nie tyle za efekty jego pracy, ile za włożony w nią wysiłek.
Innowację tę można wykorzystać do pracy z dzieckiem dyslektycznym w klasach IV-VI szkoły podstawowej.
II. CHARAKTERYSTYKA INNOWACJI
Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu, występujące u dzieci o normalnej inteligencji, uwarunkowane nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Uczeń dyslektyk dotkliwiej odczuwa swoje trudności w klasach starszych, ponieważ musi się uczyć wielu przedmiotów za pomocą czytania i pisania. Innowacja niniejsza zawiera więc przykłady ćwiczeń, które mają podnieść sprawność ucznia w tym zakresie, dzięki temu ułatwić jego funkcjonowanie we współczesnej szkole i świecie. Liczba godzin przeznaczona na poszczególne ćwiczenia uzależniona będzie od indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia. Ćwiczenia wykonywane będą w większości w domu; nauczyciel na dodatkowych spotkaniach oceni osiągnięcia ucznia i jego wkład pracy; udzieli mu pochwał i wskazówek do dalszego postępowania. W czasie lekcji będzie takiego ucznia traktował indywidualnie.
III. CELE OGÓLNE
Celem innowacji jest podniesienie sprawności ucznia w zakresie poprawnego pisania i czytania, jak również doprowadzenie do sytuacji, w której uczeń nie będzie czuł się gorszy od innych dzieci w klasie.
Uczeń:
- zna zasady ortograficzne i potrafi pisać poprawnie pod względem ortograficznym,
- nie myli liter o podobnym kształcie,
- nie pomija drobnych elementów graficznych liter,
- nie opuszcza liter i sylab,
- pisze czytelnie.
V. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
1. Zamiast obniżać uczniowi ocenę z pisemnej pracy za błędy ortograficzne, nauczyciel powinien przygotować opisową ocenę z informacją o tym, ile i jakie błędy uczeń popełnia. Powinien także zadać uczniowi ćwiczenia na poprawienie błędów.
2. Nie należy ograniczać możliwości i zainteresowań humanistycznych uczniów, u których jedynym mankamentem jest dysortografia.
3. Wszelkie sprawdziany pisemne są niezwykle stresujące dla uczniów dyslektycznych. W związku z tym konieczne jest wydłużenie limitu czasu na pisanie sprawdzianów; ocenianie na jednakowych prawach brudnopisu i czystopisu, zastąpienie pisania ze słuchu pisaniem z pamięci. Należy to jednak robić z dużym wyczuciem, aby nie narazić ucznia na komentarze ze strony rówieśników, bo wtedy sam zacznie rezygnować z należnych mu przywilejów.
4. Ze względu na dysleksję nie należy odpytywać ucznia z głośnego czytania w klasie. Należy zezwolić uczniowi na korzystanie z taśm magnetofonowych z nagraniami lektur szkolnych.
5. W przypadku dysgrafii, gdy zmniejsza się czytelność pisma, należy umożliwić uczniowi wykonanie prac kontrolnych na komputerze. Jeżeli nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia, powinien to zrobić uczeń w jego obecności, wyjaśniając wszystkie wątpliwości ortograficzne.
6. Ograniczamy czytanie obszernych lektur do rozdziałów istotnych ze względu na omawianą tematykę, akceptujemy korzystanie z nagrań fonicznych, w wyjątkowych wypadkach umożliwiamy poznanie lektury poprzez obejrzenie filmu.
7. Pisemne sprawdziany powinny się ograniczać do sprawdzania wiadomości. Wskazane jest więc stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, tekstów z lukami dotyczącymi sprawdzanych treści. Pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tematyce, nie na poprawności pisania.
8. Preferujemy wypowiedzi ustne. Pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne, konkretne, należy unikać pytań typu: „Co wiesz o…”
9. Ze względu na dużą wrażliwość, dzieci dyslektyczne powinny odpowiadać raczej z ławki, a nie pod tablicą.
10.Wskazane jest kierowanie procesem samokształcenia i samokontroli, wyrabianie nawyku pracy ze słownikiem i uzmysławianie praktycznej wartości korzystania z zasad i reguł ortograficznych.
Podczas pracy z dzieckiem dyslektycznym trzeba pamiętać, że podstawową przyczyną zaburzeń emocjonalnych tych dzieci jest brak poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości. Dlatego tak ważne jest stworzenie warunków, w których dzieci mogą czuć się bezpieczne i wartościowe.
Należy więc pamiętać, aby nie stwarzać nerwowej atmosfery, napięcia, wyśmiewania, lecz dążyć do spokoju i wzajemnego zaufania. Nie robić dziecku wymówek, lecz rzeczowo wskazywać, jak naprawić błąd. Nie należy karać, zakazywać, straszyć, lecz nagradzać nawet za niewielkie efekty.
Często zwracamy się do dziecka używając np. zwrotów: podziwiam twoją pracę, miło mi widzieć jak pracujesz, cieszą mnie twoje postępy, doceniam to, jak bardzo się starasz, masz prawo do błędów ,popraw je itp.
VI. ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA I UMIEJĘTNOŚCI:
- znajomość zasad ortograficznych i umiejętność stosowania ich,
- poprawne i czytelne pismo,
- brak poczucia niższej wartości.
VII. TREŚCI NAUCZANIA:
W innowacji wykorzystałam ćwiczenia opracowane przez prof. M. Bogdanowicz. Uczeń poznaje i zapamiętuje zasady ortograficzne obowiązujące w szkole podstawowej. Pracuje samodzielnie w domu według następującego schematu:
1. Przygotowanie:
- zakłada zeszyt do ćwiczeń ortograficznych,
- powtarza i utrwala zasady pisowni,
- na końcu zeszytu zakłada „Słowniczek trudnych wyrazów”.
2. Pisanie z pamięci – co dzień:
- czyta uważnie wybrany przez siebie albo wskazany przez nauczyciela fragment tekstu ( ok. 5 zdań ),
- czyta pierwsze zdanie, zapamiętując tekst i pisownię wyrazów;
uzasadnia pisownię trudnych wyrazów,
- mówi tekst z pamięci,
- czyta powtórnie zdanie i sprawdza, czy dobrze je zapamiętał,
- pisze tekst z pamięci,
- sprawdza zapis i nanosi poprawki,
- zakrywa zdanie wzorcowe i napisane,
- pisze powtórnie to samo zdanie,
- sprawdza zapis.
3. Poprawa błędów:
- uczeń wypisuje wyrazy, w których popełnił błędy i uzasadnia poprawną pisownię,
- układa z nimi zdania, tworzy rodzinę wyrazów,
- wpisuje je do „Słownika trudnych wyrazów”.
4. Sprawdzian – co tydzień:
- uczeń pracuje codziennie i zapisuje datę przy wykonywanych ćwiczeniach,
- po tygodniu ćwiczeń prosi kogoś, aby podyktował mu zdanie, które codziennie pisał,
- sprawdza, ile błędów mniej zrobił niż poprzednio i poprawia je, po każdym tygodniu ćwiczeń pokazuje zeszyt nauczycielowi.
PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ORTOGRAFICZNYCH
1. Przygotowujemy planszę typu:
Podr-żnik zbi-rka powt-rzyć ch-r
1 2 3
Zas-wka sł-wko br-dnopis
4 6 7
Wi-zł si-demka bor-wka ( ok. 30 wyrazów ) 8 9 10
oraz kartonik z cyframi od 1 do 30. Uczeń losuje kartonik, cyfra wskazuje pisownię, którego wyrazu objaśnia.
2. Szukanie ukrytych wyrazów ( te gry uczniowie mogą układać sami).
W podanych tekstach „ukryć” należy wyrazy z określoną trudnością ortograficzną, np.: ó d s b r m cz y ó s m y itp.
Lub: jaki to wyraz?
acilu ulica
jórtsu ustrój
kenusyr rysunek
anytruk kurtyna
akwósalk klasówka
akworób borówka itp.
3. Na kartonikach piszemy wyrazy z określoną trudnością ortograficzną.
Podajemy polecenia:
Powiedz, jaka to część mowy?
Jaki wyraz jest w nim ukryty?
Wymyśl sposób na zapamiętanie tego wyrazu.
Napisz w kilku przypadkach podany wyraz.
Zastanów się, czy możesz zastąpić ten wyraz bliskoznacznym.
Napisz z tym wyrazem zdanie.
4. Ćwiczenie pobudzające wyobraźnię, ćwiczące pamięć, koncentrację uwagi. Podajemy zestaw np. 14 wyrazów wcześniej omówionych. Uczestnicy ćwiczenia kojarzą każdy podany wyraz z konkretnym obrazem. Następnie próbują powtórzyć z pamięci podane wyrazy, w celu utrwalenia.
Uczeń w starszym wieku szkolnym może sam być autorem wielu ciekawych ćwiczeń i gier ortograficznych.
Propozycje ćwiczeń dla dzieci z zaburzeniami funkcji słuchowej:
1. Zabawa w „wyrazy”.
2. Wyszukiwanie obrazków na daną głoskę.
3. Lokalizacja głoski w wyrazie i wyrazu w zdaniu.
4. Czytamy dziecku pary wyrazów podobnie brzmiących.
5. Analiza słów, w których jedna litera jest zmieniona.
6. Liczenie i czytanie „słuchem”.
7. Dobieranie litery do obrazka.
8. Układanie wyrazów z alfabetu ruchomego.
9. Dobieranie liter do słyszanych głosek.
10. Uzupełnianie brakujących sylab.
11. Analiza zdania: podział na wyrazy, sylaby, litery.
Przykładowe ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami funkcji wzrokowych:
1. Odczytywanie sylab.
2. Rozpoznawanie wzrokowych obrazków sylab wypowiadanych głośno przez nauczyciela.
3. Rozpoznawanie wzrokowych obrazków sylab składających się na dwusylabowe słowa wypowiadane głośno przez nauczyciela.
4. Zestawienie sylab za pomocą zegara sylabowego .
5. Loteryjki obrazkowo- sylabowe.
6. Wyszukiwanie identycznych liter i sylab.
7. Wypisywanie liter oraz sylab i segregowanie ich w kolorowych rubrykach.
8. Odczytywanie wyrazów z tablicy sylabowej.
9. Lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu.
10. Wyszukiwanie wyrazów z jednakową literą.
11. Uzupełnianie liter w wyrazie.
12. Wyszukiwanie i skreślanie liter.
13. „Zgadywanie liter”.
14. Odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych wzorów.
Przykłady ćwiczeń dla dzieci z obniżoną sprawnością manualną:
1. Rysowanie szlaczków.
2. Odrysowywanie.
3. Pisanie po „śladzie”.
4. Robienie liter z drutu.
5. Obrysowywanie konturów.
6. Wycinanie liter z makulatury.
7. Pisanie liter drukowanych, a obok pisanych.
8. Kopiowanie całych wzorów.
9. Obrysowywanie liter.
VIII. EWALUACJA INNOWACJI
Ocena skuteczności innowacji odbywa się na bieżąco. Nauczyciel ocenia postępy ucznia lub ich brak, porównując ilość popełnianych błędów w pisaniu, oceniając kształt liter i czytelność pisma.
Moje doświadczenia w tej kwestii są bardzo pozytywne i dowodzą skuteczności innowacji. Im więcej ćwiczeń, tym lepsze wyniki, im więcej pracy samodzielnej ucznia i zaangażowania rodziców, tym efekty lepsze.
Należy pamiętać, aby indywidualizować ćwiczenia i dostosować wymagania do możliwości ucznia. Jeżeli praca z dzieckiem dyslektycznym odbywa się we współpracy z nauczycielami innych przedmiotów, efekty są dużo lepsze.
Lubsko, 2004r. Opracowała: Danuta Łyczko